امروز، سالروز بزرگداشت شیخ مفید است، اما شیخ مفید کیست و از نظر علمی، چه جایگاهی دارد؟ امام زمان(عج)، در نامه‌ای شیخ را اینگونه خطاب فرمودند: «این نامه‎ای است به برادر راستگو و درستکار و دوست مخلص ما، کسی که در یاری ما کوتاهی نکرده و وفا را رعایت کرده است». به گزارش افکارنیوز، ابو عبد اللّه محمّد بن محمّد بن نعمان معروف به«شیخ مفید»و«ابن المعلّم»، یکی از فقهای برجسته اواخر قرن چهارم و ابتدای قرن پنجم هجری است. شیخ‏ طوسی در کتاب«فهرست»خود راجع به او می‏گوید:«محمّد بن محمّد بن نعمان‏ مفید معروف به ابن المعلّم از جمله متکلّمین امامیّه است و ریاست امامیّه در زمان‏ خودش به وی ختم می‏گشت. او در فقه نیز پیشرو بوده و در کار خود، خوش‏حافظه، تیزهوش و حاضرجواب بود». (الفهرست، للطوسی، ص ۷۵۱.(
نجاشی نیز ضمن معرّفی شیخ مفید می‏گوید:«فضل و برتری او در فقه و کلام‏ و روایت، مشهورتر از آن است که به وصف درآید». (رجال، النجاشی، ج ۲، ص ۷۲۳.)

علاّمه حلّی نیز او را این‏طور معرّفی می‏کند:«محمد بن محمد بن نعمان‏ ملقّب به مفید، و معروف به ابن المعلّم، از بزرگوارترین مشایخ شیعه و رئیس و استاد آنها بوده، و همه علمای بعد از او، از وی استفاده برده‏اند، و برتری او در فقه و کلام و روایت، مشهورتر از آن است که وصف شود. او اوثق اهل زمان خود و عالم‏ترین آنها بود». (رجال، العلاّمة الحلّی، ص ۷۴۱.)

شیخ مفید به خاطر مناظراتی که با استادان خود و دانشمندان برجسته از جمله قاضی ابو بکر باقلانی و عبد الجبّار معتزلی داشته است، شهرت فراوان دارد. وی در این مناظرات، شیوه اقناع را به کار می‏گرفت و از دلائلی بهره می‏جست که‏ مورد قبول همه بود و نتایج روشن به دست می‏داد. در خانه خود او مجلسی بر پا می‏شد که دانشمندان برای مناظره و گفتگوی علمی در آن‏جا گردد می‏آمدند.( محمّد مهدی نجف: مجلّه تحقیقات اسلامی، سال دوّم، شماره ۲، ص ۳۹.)

موقعیّت و عظمت شیخ مفید و تأثیر وجود او در میان شیعیان و اهل تسنّن تا آن‏جا بود که عضد الدّوله دیلمی، پادشاه بامهابت آل بویه که بر دنیای اسلام‏ حکومت می‏کرد و خلیفه بغداد بازیچه دست او بود، برای زیارت مفید به خانه‏اش‏ می‏رفت و هرگاه بیمار می‏شد، از وی عیادت می‏کرد. باید دانست که عضدالدّوله در سال ۲۷۳ هـ ق درگذشته، و شیخ مفید در آن اوقات، ۴۳ یا ۶۳ ساله بوده است و این خود، نماینده شخصیّت عالی علمی مفید است.( علی دوانی، هزاره شیخ طوسی، ص ۸.)

البتّه لازم به ذکر است که گرچه شیخ مفید به سبب سلطه آل بویه که حاکمانی‏ شیعه مذهب بودند، با عزّت و احترام در میان آنان می‏زیست؛ امّا باید گفت:علی‏ رغم همه بزرگی و وجاهت شیخ مفید، حاکمان بغداد برای خاموش کردن فتنه‏های‏ طائفه‏ای و مذهبی که بین شیعه و اهل تسنّن در می‏گرفت، در دو مرحله، شیخ را از بغداد تبعید کردند.

شیخ مفید از کسانى بود که با امام زمان(عج) در ارتباط بود و حدود سى نامه براى او نوشته و او را در نامه‎هایش برادر خود خطاب کرده است. نامه‎ای از طرف امام زمان برای شیخ فرستاده شد. امام در آن نامه شیخ را اینگونه خطاب فرمودند: «این نامه‎ای است به برادر راستگو و درستکار و دوست مخلص ما کسی که در یاری ما کوتاهی نکرده و وفا را رعایت کرده است».
برگرفته از مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شماره ۴۶، رضا محبی مجد